اختلالی داریم به نام “اختلال خوردن در خواب” یا به قول خُبره‌ها: Sleep-Related Eating Disorder (SRED). این اختلال دقیقاً مثل وقتی‌ست که مغزت می‌خوابه ولی شکمت همچنان آنلاین می‌مونه! 😴🍔
در این مقاله مفصل، ولی با لحنی شیرین و خودمانی از اختلال خوردن در خواب برایتان خواهم گفت. اینکه چرا بعضی‌ها شب‌ها بلند می‌شن و دست در یخچال می‌کنن، بدون اینکه حتی یادشون بیاد! پس بند کفش‌هات رو محکم کن و با من بیا تا بریم سراغ این دنیای شبانه‌ی مرموز! 🌜🍫
🔶 اختلال خوردن در خواب چیست؟
🎭 اختلال خوردن در خواب (Sleep-Related Eating Disorder یا SRED)، یک پدیده مرموز، پیچیده و بعضاً خطرناک در دنیای خواب است که بسیاری از ما حتی نمی‌دانیم وجود دارد! این اختلال یکی از انواع پاراسومنیاها (Parasomnias) است؛ یعنی رفتارهای غیرطبیعی‌ای که در هنگام خواب بروز می‌کنند، اما نه آن‌قدر رایج که بتوان به‌راحتی تشخیصش داد.
👻 پاراسومنیاها مثل مهمان‌های ناخوانده‌ای هستند که در خلوت‌ترین لحظات شب سراغ‌مان می‌آیند: راه رفتن در خواب، فریاد زدن، دیدن کابوس، و حالا… خوردن بدون آگاهی! بله! درست خواندی!
🛏️ در SRED، فرد معمولاً در نیمه‌های شب، زمانی که بدن به‌طور معمول در خواب عمیق است، ناگهان (و البته بدون آگاهی کامل) بیدار میشود، از رختخواب بیرون می‌آید، سراغ یخچال یا کابینت‌ها می‌رود، و شروع می‌کند به خوردن! این رفتار می‌تواند از ساده‌ترین میان‌وعده‌ها شروع شود و به خوردن ترکیب‌های عجیب، مواد سمی یا حتی چیزهایی که اصلاً خوراکی نیستند ختم شود! 😳
📛 نکته مهم اینجاست که صبح روز بعد، بسیاری از این افراد هیچ خاطره‌ای از آنچه انجام داده‌اند ندارند. یا خاطره‌ای مبهم، مثل یک رؤیای تکه‌پاره…
✅ ویژگی‌های اصلی اختلال خوردن در خواب
🔎 از نظر علمی، برای اینکه کسی مشمول تشخیص SRED شود، باید چند ویژگی خاص در رفتارهایش دیده شود. این ویژگی‌ها عبارت‌اند از:
📍 بیدار شدن‌های مکرر در شب، آن هم با هدف مشخص: خوردن یا نوشیدن
📍 مصرف خوراکی‌هایی با کالری بالا یا خوراکی‌هایی که در حالت بیداری به هیچ وجه انتخاب‌شان نمی‌کرد
📍 نداشتن آگاهی کامل از آنچه اتفاق می‌افتد (نه مثل شب‌زنده‌داری عادی یا ناخنک زدن‌های شبانه)
📍 آسیب‌دیدگی احتمالی حین تهیه یا مصرف غذا (مثل بریدگی با چاقو یا سوختگی با اجاق)
📍 احساس شرم، اضطراب، خجالت یا حتی افسردگی پس از فهمیدن آنچه شب گذشته اتفاق افتاده است
⛔ بسیاری از افراد در پی این اپیزودهای شبانه دچار افزایش وزن شدید، اختلال در خواب شبانه، و حتی مشکل در روابط شخصی و خانوادگی‌شان می‌شوند.
🔥 رفتارهای رایج افراد دچار اختلال خوردن در خواب
اگر بخواهیم دقیق‌تر شویم، رفتارهایی که در اپیزودهای SRED مشاهده می‌شوند، ترکیبی‌ست از عجیب‌ترین و خطرناک‌ترین واکنش‌هایی که می‌توان از یک فرد “نیمه‌خواب” انتظار داشت. 😨
🚨 در ادامه رایج‌ترین رفتارهای شبانه این افراد را مرور می‌کنیم:
🍩 سرعت بالا در خوردن: فرد ممکن است در مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه، مقدار زیادی از غذا را ببلعد، بدون آنکه خوب بجود یا حتی توجهی به مزه‌اش داشته باشد.
🍯 اشتیاق شدید به شیرینی و چربی: کره بادام‌زمینی، مربا، شکلات، بیسکویت، و دسرهای چرب – این‌ها اغلب اولین انتخاب‌های مغزِ نیمه‌هوشیار هستند!
🥓 ترکیب‌های عجیب‌وغریب: بعضی‌ها در خواب غذاهایی مثل نودل خام با بستنی، سوسیس با عسل یا حتی پیتزای یخ‌زده با سس شکلاتی می‌خورند! 😵🤢
🧃 نوشیدنی‌های شیرین و پرکالری: مانند نوشابه، شربت غلیظ، شیر شکلات یا حتی سیروپ‌های قندی – همه در لیست طلایی مغز شب‌خور هستند.
🔥 پخت‌وپز خطرناک: گاهی فرد اجاق گاز را روشن می‌کند، قابلمه‌ای روی آن می‌گذارد، اما چون در حالت خواب است، یادش می‌رود و می‌خوابد. نتیجه؟ سوختگی، دود، یا حتی آتش‌سوزی!
🔪 استفاده از چاقو و ابزارهای تیز: بله! آن هم بدون هوشیاری. بعضی‌ها در تلاش برای باز کردن بسته‌بندی‌ها، خود را می‌برند یا به‌شدت آسیب می‌زنند.
📦 خوردن مواد غیرخوراکی یا سمی: این یکی واقعاً نگران‌کننده است. برخی افراد در این حالت شوینده‌ها، داروها، یا حتی خمیر دندان را اشتباهی می‌خورند.
🚪 باز کردن در یخچال، کابینت و حتی بیرون رفتن از خانه: در موارد نادر، افراد نیمه‌خواب حتی از خانه بیرون می‌زنند تا خوراکی بخرند یا از مغازه‌ی نزدیک غذا تهیه کنند!
🧠 چرا مغز چنین کاری می‌کند؟
در حالت عادی، بخش‌هایی از مغز در طول خواب غیرفعال می‌شوند، اما در پاراسومنیاهایی مثل SRED، مغز به‌نوعی درگیر یک “درهم‌ریختگی ارتباطی” میشود.
🧩 مغزِ نیمه‌هوشیار که از لحاظ جسمی بیدار شده، اما هنوز از لحاظ ذهنی در خواب است، دست به رفتارهایی می‌زند که اگر کاملاً بیدار بودیم، احتمالاً حتی به فکرمان هم نمی‌رسید.
این ناهماهنگی بین حافظه، انگیزه و کنترل ارادی، ریشه اصلی چنین اختلالی‌ست.
🟢 چه کسانی بیشتر درگیر اختلال خوردن در خواب می‌شوند؟
🎯 یک سوال بسیار جالب که جوابش می‌تونه شما رو شگفت‌زده کنه:
آیا این اختلال فقط مخصوص آدم‌های شکمو و عاشق شیرینیه؟
خب، نه دقیقاً… 🧠🍩
اختلال خوردن در خواب، برخلاف تصور عموم، ارتباطی مستقیم با میزان علاقه شما به غذا نداره، بلکه بیشتر یک “دردسر عصبی و نورولوژیک” به حساب میاد که مغز در حین خواب دچار اون می‌شه. حالا بیایید ببینیم این دردسر، سراغ چه کسانی بیشتر می‌ره؟
👩🦰 ۱. زنان، قهرمانان بلامنازع اختلال SRED!
طبق پژوهش‌های گسترده در کشورهای مختلف، بین ۶۵ تا ۸۰ درصد از افرادی که دچار اختلال خوردن در خواب هستند، زن‌ها هستند.
🔍 دانشمندان هنوز به صورت قطعی نمی‌دونن چرا این‌طور شده، اما چند فرضیه قوی وجود داره:
- هورمون‌های زنانه ممکنه در حساس‌سازی مغز نسبت به محرک‌های شبانه نقش داشته باشن
- الگوهای خواب در زنان پیچیده‌تر و در بعضی مراحل آسیب‌پذیرتر از مردانه
- استرس، افسردگی و اضطراب که معمولاً در زنان شیوع بالاتری داره، با این اختلال مرتبطه
📆 بازه‌ی سنی ۲۲ تا ۲۹ سال زمان طلایی شروع این اختلاله. یعنی درست همون سنی که آدم‌ها با دغدغه‌هایی مثل اشتغال، تحصیل، ازدواج یا ترک خانه والدین دست‌وپنجه نرم می‌کنن 😖💼
🧬 ۲. سابقه خانوادگی پاراسومنیا: خواب‌گردهای خانوادگی!
اگر در خانواده‌ات کسی هست که در خواب راه می‌ره، حرف می‌زنه یا حتی شب‌ها از جا می‌پره، باید بدونی که احتمال ابتلای تو به SRED هم بالاتره!
📌 بر اساس مطالعات ژنتیکی، بیش از ۵۰٪ افراد دچار SRED، سابقه‌ای از یکی از انواع پاراسومنیا در خود یا خانواده‌شون دارن.
🌙 خواب‌گردی در کودکی یکی از زنگ خطرهای بزرگه که نشون می‌ده مغز شما استعداد اختلالات رفتاری در خواب رو داره!
💊 ۳. مصرف داروهای خاص، مخصوصاً خواب‌آورها و ضدافسردگی‌ها
برخی داروها با مغز آدم‌ها شوخی ندارن! 😬 به‌خصوص داروهای گروه:
🧠 ضدافسردگی‌ها (مثل SSRI ها و SNRI ها)
😴 داروهای خواب‌آور مثل زولپیدم (Ambien)، زوپیکلون و حتی بنزودیازپین‌ها
اینا می‌تونن در برخی افراد باعث فعال شدن ناگهانی مراکز رفتاری مغز در حین خواب بشن. این یعنی فرد ممکنه بدون اینکه بیدار باشه، شروع کنه به رفتارهایی مثل خوردن، بدون هیچ اراده‌ای!
📛 گاهی مصرف خودسرانه یا تغییر دوز دارو بدون مشورت پزشک هم محرک اصلیه!
🚬 ۴. ترک سیگار، الکل یا مواد مخدر: دشمن پنهان خواب
همه‌مون شنیدیم که ترک مواد سخت‌ترین مرحله‌شونه. اما چیزی که نمی‌دونستیم اینه که ترک کردن بعضی عادت‌ها می‌تونه روی خواب هم تأثیر مستقیم بذاره.
در دوران ترک:
🧯 مغز تلاش می‌کنه با “پاداش‌دهی شبانه” خودش رو آرام کنه.
🍪 پاداش؟ بله… خوردن! اون هم بدون آگاهی!
🍽️ ۵. رژیم‌های غذایی سخت یا اختلالات خوردن در روز
🔴 کسانی که در طول روز شدیداً کالری‌شون رو محدود می‌کنن (مثلاً فقط سالاد و آب‌هویج می‌خورن)، در شب دچار شورش شکمی می‌شن!
در این حالت، مغز مثل یک فرمانده شورشی، نیمه‌شب فرمان حمله صادر می‌کنه و…
🍕🥯🍰🍫🍦🍗🍤 همه چیز باید خورده شود!
😔 ۶. فشار روانی، اضطراب مزمن و افسردگی
استرس‌های مزمن، مخصوصاً در محیط‌هایی با فشار زیاد (شغل‌های پرتنش، والدگری، تحصیل در رشته‌های سخت، مهاجرت و…) همگی نقش جدی در ایجاد یا تشدید این اختلال دارند.
🔄 ارتباط استرس و اختلال خواب مثل یه چرخه معیوبه:
استرس → اختلال در خواب → بیداری‌های شبانه → SRED → اضطراب بیشتر
📌 علائم واضح اختلال خوردن در خواب
حالا که می‌دونیم چه کسانی بیشتر درگیر این اختلال می‌شن، بریم سراغ اینکه چطور تشخیصش بدیم؟
علائم اختلال SRED، با چند نشونه بارز، از سایر مشکلات خواب متمایز می‌شه:
💥 ۱. بیدار شدن‌های شبانه بدون اراده
⚠️ این بیدار شدن‌ها با بیداری عادی فرق دارن. هیچ زنگ ساعتی نزده، کسی بیدارت نکرده، ولی بدن بلند شده و خودت اصلاً خبر نداری!
🍔 ۲. خوردن غذاهایی که در روز اصلاً علاقه‌ای بهشون نداری!
🧠 انتخاب خوراکی‌ها عجیبه! مثلاً کسی که در بیداری اصلاً لب به شربت یا کره نمی‌زنه، در خواب ممکنه یک شیشه کامل مربا رو بخوره!
🌄 ۳. بی‌اشتهایی در صبح
صبح که بیدار می‌شی حس سنگینی، تهوع یا دل‌پیچه داری. خب معلومه! نصف شب یه ضیافت ناخودآگاه برپا شده!
🧪 ۴. چاقی، کلسترول بالا و مشکلات گوارشی
📈 افرادی که SRED دارند، معمولاً درگیر افزایش وزن شدید، کلسترول بالا و حتی دیابت می‌شن. چون خوردن در شب بی‌قاعده‌ست، کنترل‌پذیر نیست، و مواد مصرفی هم معمولاً ناسالم‌ان.
🔥 ۵. بریدگی، سوختگی یا حتی مسمومیت با مواد شیمیایی!
🚨 چون فرد در حالت خواب، ممکنه اشتباهی چاقو دست بگیره، اجاق روشن کنه یا مواد سمی بخوره. و هیچ‌کدومش رو به یاد نیاره!
🍕+🍫+🍤 😱 ۶. رفتارهای عجیب در ترکیب غذاها
✅ در این اختلال، “منطق غذایی” تعطیله! مثلاً:
- پیتزا با شکلات داغ
- نودل خام با سس شیرین
- بستنی توی سوپ!
همه این‌ها فقط یک معنا داره: مغز فرماندهی رو از دست داده!
📊 جدول مقایسه‌ای: اختلال خوردن در خواب در مقابل اختلالات دیگر
| ویژگی | اختلال خوردن در خواب (SRED) | خواب‌گردی (Sleepwalking) | سندرم پای بی‌قرار |
|---|---|---|---|
| نوع فعالیت | خوردن ناخودآگاه | راه رفتن ناخودآگاه | حرکت غیرارادی پاها |
| سطح آگاهی | بسیار کم یا صفر | بسیار کم | کاملاً هوشیار |
| زمان رخداد | نیمه‌شب، معمولاً چند ساعت پس از خواب | اوایل شب | هنگام دراز کشیدن |
| تأثیر روزانه | خستگی، بی‌اشتهایی، اضافه وزن | گیجی، آسیب | بی‌خوابی |
💊 درمان اختلال خوردن در خواب
🔹 درمان این اختلال ترکیبی از مشاوره، بررسی پزشکی، اصلاح خواب و در مواردی دارودرمانی است.
✅ گام‌های درمانی مهم شامل:
🛏️ دریافت خواب کافی
🚪 امن‌سازی محیط خانه برای کاهش احتمال آسیب
💊 تنظیم یا تغییر داروهای خواب و ضدافسردگی
🧠 درمان اختلالات عصبی یا روان‌شناختی هم‌زمان
📒 نگهداری دفترچه خواب برای پیگیری تغییرات
⭐ افسانه یا واقعیت؟
🧚♀️ افسانه: اگه کسی شب بلند شه و چیزی بخوره، یعنی فقط گرسنه بوده!
✔️ واقعیت: در اختلال خوردن در خواب، فرد بدون احساس گرسنگی، بدون هوشیاری و بدون کنترل، اقدام به خوردن می‌کند.
🧚♀️ افسانه: همه‌چیز در خواب بی‌خطره
✔️ واقعیت: در این اختلال، امکان بریدگی، سوختگی و حتی آتش‌سوزی وجود دارد!
💡 جدیدترین و عجیب‌ترین‌ها درباره اختلال خوردن در خواب
🌍 در برخی کشورها مثل ژاپن، مواردی گزارش شده که افراد در طول حمله‌های شبانه، غذاهای سنتی و پیچیده تهیه کرده‌اند، بدون اینکه حتی صبح یادشون بیاد! 😲
🔬 مطالعات جدیدتر با استفاده از EEG و MRI نشون داده که در زمان این رفتارها، مغز در یک حالت نیمه‌هوشیار خاص قرار داره که با هیچ‌کدوم از مراحل شناخته‌شده خواب همخوانی نداره!
📱 برخی محققین در حال ساخت اپلیکیشن‌هایی هستند که با استفاده از حسگرهای خواب، بیدار شدن‌های شبانه همراه با حرکت رو ثبت کرده و هشدار می‌دهند!
🗨️ نظرات واقعی مردم در مورد اختلال خوردن در خواب از سراسر جهان
🟡 سارا، ۳۵ ساله، از تجریش تهران: من سال‌ها بود هر شب بیدار می‌شدم و سراغ مربای زرشک و خامه می‌رفتم. همسرم همیشه می‌گفت نمی‌خوابی یا مهمونی داری؟ ولی من اصلاً یادم نمی‌اومد! الان با مراجعه به کلینیک دکتر امیری و انجام تست خواب، بالاخره فهمیدم ماجرا چیه…
🟠 مارک، ۴۲ ساله، از لندن: من بعد از قطع داروی ضدافسردگی‌ام دچار این اختلال شدم. شب‌ها همه چی می‌خوردم، حتی یک‌بار مایع ظرفشویی رو امتحان کردم! واقعاً ترسناک بود.
🟣 نسترن، ۲۸ ساله از اصفهان: برادرم همیشه فکر می‌کرد من رژیمم رو می‌شکنم و دروغ می‌گم. اما وقتی منو با دوربین ضبط کرد، دید که در خواب می‌خورم. حالا با کمک دکتر مصطفی امیری دارم درمان می‌شم.
🔵 کیوان، ۳۹ ساله از لس‌آنجلس: تجربه‌ی من خیلی عجیبه! همیشه فقط غذاهایی که در کودکی مادرم درست می‌کرد می‌خوردم! پلو و کوفته! هنوز نمی‌دونم چرا.
🟢 الناز، ۳۰ ساله از کرج: فقط یک چیز می‌خورم در خواب: کیک شکلاتی! حتی نمی‌دونم کی کیک می‌خرم!
🔴 یان، ۵۰ ساله از آمستردام: بعد از بازنشستگی، این مشکل در من ایجاد شد. پزشکم گفت استرس پنهان دارم که شب‌ها بروز پیدا می‌کنه.
🟤 بهروز، ۳۲ ساله از شیراز: تو سربازی دچار این اختلال شدم. هم‌خدمتی‌هام فکر می‌کردن خواب‌گردی می‌کنم. اما الآن می‌فهمم SRED بوده.
⚫ امیلیا، ۲۷ ساله از بارسلونا: از وقتی برنامه خوابم رو با مراقبه و دمنوش منظم کردم، دفعاتش خیلی کمتر شده.
💬 نتیجه‌گیری: وقتشه با خوابمون آشتی کنیم!
اختلال خوردن در خواب شاید عجیب، خجالت‌آور یا حتی خطرناک باشه، ولی درمان‌پذیره ✅. اگه شب‌ها بی‌دلیل به سمت یخچال کشیده می‌شی، به جای سرزنش خودت، با پزشک متخصص مشورت کن. در کلینیک مغز و اعصاب دکتر مصطفی امیری با انجام تست خواب و بررسی تخصصی، می‌تونی ریشه‌ی مشکلت رو پیدا کنی و به خواب راحت‌تری برسی 😴🌟
📌 با ما تماس بگیر و وقت مشاوره بگیر! آرامش شبانه‌ات رو پس بگیر!
