تشریح آپنه خواب مرکزی
آپنه خواب مرکزی (CSA) یک اختلال تنفسی است که موجب می شود بدن شما در طول خواب با کاهش یا توقف تنفس همراه باشد. این اتفاق در یک چرخه خاموش و روشن رخ می دهد. این امر در نتیجه مشکلی در عملکرد مغز یا قلب است. این اختلال با آپنه انسدادی خواب (OSA) تفاوت دارد، زیرا مشکل در اثر انسداد راه هوایی ایجاد نمی شود.
مغز و قلب معمولا بر هدایت و تغییر مقدار هوایی که نفس می کشیم، دخیلند. مشکل در سندرم آپنه خواب مرکزی این است که مغز و قلب به طور غیر طبیعی، مقداری هوا را به سمت ریه ها هدایت می کنند. سندرم های آپنه خواب مرکزی در بزرگسالان به این پنج دسته تقسیم می شوند:
- آپنه خواب مرکزی اولیه – علت شناخته شده نیست. الگوی تنفسی، شامل تکرار عدم تلاش برای تنفس و کاهش جریان هوا است.
- الگوی تنفسی شین-استوکس – علت، نارسایی قلبی، سکته مغزی و احتمالا نارسایی کلیه است. این الگوی تنفسی شامل افزایش ریتمیک و کاهش تلاش برای تنفس و میزان جریان هوا می باشد.
- مشکلات پزشکی – آپنه خواب مرکزی ناشی از برخی مشکلات پزشکی نیز است، اما بدون الگوی تنفسی شین-استوکس معمولی. این اختلال، ناشی از مشکلات قلبی و کلیوی است. همچنین ممکن است در اثر مشکلی در پایه مغز که در آن تنفس کنترل می شود، حاصل شود.
- تنفس دوره ای در ارتفاع بالا – ناشی از خوابیدن در ارتفاعی بالاتر از حدود 15000 فوت (4500 متر) است. این الگوی تنفس شبیه به الگوی تنفس شین-استوکس است. با این تفاوت که هیچ سابقه نارسایی قلبی، سکته مغزی، یا نارسایی کلیوی وجود ندارد. همچنین زمان چرخه کوتاه تر است.
- در اثر مصرف مواد مخدر یا ترکیبات شیمیایی – استفاده از مواد مخدر، داروهای مسکن عمده که در گروه مخدرها قرار دارند نیز موجب بروز آپنه خواب مرکزی می شوند. تنفس ممکن است به طور کامل متوقف شود یا در یک الگوی منظم افزایش و کاهش یابد. تنفس همچنین می تواند کاملا نامنظم باشد. این حتی می تواند شامل عناصر انسدادی مانند تنفس که در آپنه خواب مرکزی دیده می شود، باشد.
علائم آپنه خواب مرکزی
تقریبا تمام افراد مبتلا به آپنه خواب مرکزی دارای مشکلات زیر هستند:
- مختل شدن خواب با بیداری مکرر
- سخت به خواب رفتن
- خواب آلودگی روزانه
مشکلات دیگری که اغلب دیده می شود عبارتند از:
- خروپف
- وقفه در تنفس
- بیدار شدن ناشی از تنگی نفس
شریک زندگی تختخواب اغلب می تواند بگوید که اغلب شما خرج کردن و یا اینکه آیا شما تنفس را متوقف کنید.
بسیاری از افراد مبتلا به آپنه خواب مرکزی در طول روز خواب آلودگی دارند. آنها حتی پس از خواب هم همچنان احساس خستگی می کنند. هنگامی که تنفس قطع می شود، بدن تان از خواب بیدار می شود. این اتفاق به سرعت می افتد و شما حتی از آن آگاه نیستید. این اتفاق، فرایند خواب شما را مختل می کند. ممکن است در طی یک شب، صدها بار تنفس تان متوقف شود. این باعث می شود تا روز بعد احساس خستگی کنید.
مشکلات پزشکی مرتبط با برخی از انواع آپنه خواب مرکزی همچنین می توانند مشکلات خواب و خواب آلودگی روزانه را بدتر کند.
عوامل خطر آپنه خواب مرکزی
- آپنه خواب مرکزی اولیه – شناخته شده نیست، اما به نظر بسیار نادر می رسد و در میان میانسالان یا سالمندان اتفاق می افتد. به نظر می رسد مردان بیشتر از زنان از این وضعیت رنج ببرند. ممکن است زمینه ارثی نیز وجود داشته باشد. برخی از بیماری های عصبی ممکن است خطر آن را افزایش دهد. این شامل آتروفی چند سیستمی و بیماری پارکینسون است.
- الگوی تنفس شین-استوکس – به ویژه در مردان بالای 60 سال اتفاق می افتد و در 25 تا 40 درصد مردان مبتلا به نارسایی احتقانی قلب دیده می شود. همچنین در 10٪ از مردان مبتلا به سکته مغزی وجود دارد. این مورد به ندرت در زنان دیده می شود و به نظر نمی رسد که ارثی باشد.
- مشکلات پزشکی – آپنه خواب مرکزی ناشی از برخی مشکلات پزشکی نیز است، اما بدون الگوی تنفسی شین-استوکس معمولی. این اختلال، ناشی از مشکلات قلبی و کلیوی است. همچنین ممکن است در اثر مشکلی در پایه مغز که در آن تنفس کنترل می شود، حاصل شود.
- تنفس دوره ای در ارتفاعات بالا – ناشی از خوابیدن در ارتفاعی بالاتر از حدود 15000 فوت (4500 متر) است. این الگوی تنفس شبیه به الگوی تنفس شین-استوکس است. با این تفاوت که هیچ سابقه نارسایی قلبی، سکته مغزی، یا نارسایی کلیوی وجود ندارد. همچنین زمان چرخه کوتاه تر است. هیچ ویژگی دیگر مشخص نشده است.
تشخیص آپنه خواب مرکزی
متخصص خواب، در این زمینه آموزش و تخصص دارد. پزشک، سولبق و علائم پزشکی شما را بررسی خواهد کرد. در مورد تنفس دوره ای در ارتفاعات بالا و شرح دقیق سوابق به تنهایی برای تشخیص این مشکل کافیست. در صورت نیاز، پزشک شما را برای تست خواب شبانه آماده می کند. این نوع تست، یک پلی سومنوگرافی است. تست خواب به پزشک کمک خواهد کرد تا مشکل شما را ارزیابی کند.
اکثر علل آپنه خواب مرکزی شرایطی بسیار جدی محسوب می شوند که باید مورد ارزیابی و درمان قرار گیرند. یک متخصص خواب می تواند برنامه درمان را به طور انحصاری برای شما طرح ریزی کند. وی ابتدا باید علل این اختلال را ارزیابی کند و سایر شرایطی که باعث بروز مشکلات خواب مشابه می شود را بررسی کند. این موارد عبارتند از:
- یک اختلال خواب دیگر
- یک وضعیت پزشکی
- مصرف دارو
- اختلال در سلامت روان
- سوء مصرف مواد
مشکلاتی را که متوجه شده اید و زمان شروع آن ها را به پزشک اطلاع دهید. کلیه سوابق پزشکی تان را در اختیار پزشک دهید. از افرادی که در کنار شما می خوابند، مانند همسر، اعضای خانواده، دوستان، هم اتاقی یا هم تختی خود نیز اطلاعات کسب کنید.
قبل از ملاقات، ممکن است پزشک از شما بخواهد که در یک دفتر یادداشت، ساعات خواب و بیداری تان را به مدت 2 هفته ثبت کنید. هنگامی که به خواب می روید و زمانی که از خواب بیدار می شوید، همراه با مدت زمانی که به دلیل مشکل خواب تان بیدار بوده اید را یادداشت کنید. این اطلاعات به پزشک خواب تان کمک خواهد کرد تا عادات خواب شما را رصد کند و از آن ها سرنخ هایی در مورد این که دوره ی درمان تان چه مدت خواهد بود، بیابد. پزشک همچنین باید سوابق کامل پزشکی شما را بداند. حتما پزشک تان را نسبت به مصرف دارو در حال حاضر یا گذشته مطلع کنید.
چنانچه پزشک متوجه شود که در طول خواب دچار مشکل تنفسی می شوید، ممکن است به تست خواب شبانه نیاز باشد. این تست پلی سومنوگرافی نامیده می شود. این تست، نمودار امواج مغزی، ضربان قلب و تنفس تان در طول خواب را نشان می دهد. همچنین حرکات دست و پا را ثبت می کند. تست خواب نشان خواهد داد که آیا شما دارای آپنه خواب مرکزی است یا خیر. این روش، همچنین شدت مشکل را نشان می دهد.
چنانچه آپنه خواب مرکزی دارید، ممکن است از شما خواسته شود که برای انجام پلی سومنوگرافی دوم به مرکز خواب مراجعه کنید. این ملاقات شامل یک تست CPAP خواهد بود. بدین معنا که حین خواب، تحت درمان فشار هوایی مثبت قرار خواهید گرفت.
درمان آپنه خواب مرکزی
یکی از روش هایی که اغلب جهت درمان آپنه خواب مرکزی مورد استفاده قرار می گیرد، فشار جریان هوایی مداوم مثبت یا سی پپ (CPAP) است. CPAP جریان دائمی هوا را از طریق یک ماسک که روی بینی و صورت قرار می گیرد، فراهم می کند. هوا به آرامی به پشت گلو ضربه می زند و موجب باز نگه داشتن راه هوایی می شود و بدین ترتیب می توانید در طول خواب نفس بکشید.
مقدار فشار مورد نیاز برای هر فرد متفاوت است. تست CPAP نشان می دهد که چه مقدار فشار برای شما مناسب است. اغلب نوعی PAP، به نام BPAP نیز مورد استفاده قرار می گیرد.
یک ارزیابی کامل و درمان بیماری های اصلی پزشکی باید انجام شود. نارسایی قلبی یا نارسایی کلیوی نیاز به درمان های خاصی دارند. سکته مغزی نیز ممکن است نیاز به مراقبت ویژه مانند توانبخشی داشته باشد.
در مورد تنفس دوره ای در ارتفاعات بالا، هیچ درمان ویژه ای وجود ندارد. اما مشکلات دیگری که در ارتفاع زیاد رخ می دهد باید مورد توجه قرار گیرد. برخی از این مشکلات ممکن است به دارو پاسخ دهند. برخی دیگر نیز به اجتناب از قرارگیری در ارتفاعات بالا نیاز دارند.
در برخی موارد که آپنه خواب مرکزی از مصرف دارو یا ماده ای خاص حاصل شده، ممکن است نیاز به تغییر دارو باشد.
فراموش نکنید که تنها یک متخصص خواب در یک مرکز اختلالات خواب معتبر می تواند تعیین کند که بهترین گزینه درمانی برای شما چیست. جهت مشاوره با کلینیک خواب ما تماس حاصل فرمایید.
تحقیق و ترجمه: مینو زرفش